PCOS ve Beslenme

PCOS ve Beslenme

Polikistik over sendromu (PCOS), yumurtalıkların anormal miktarda androjen ürettiği, genellikle kadınlarda küçük miktarlarda bulunan erkeklik hormonlarının fazla üretildiği ve tipik olarak düzensiz adet görme veya hiç adet görmemenin olduğu bir endokrin durumdur. Polikistik over sendromu adını, yumurtalıklarda oluşan çok sayıda küçük kistlerden (sıvı dolu keseler) alır.

Yumurtlama, yumurtalıktan olgun bir yumurta salındığında meydana gelir. Yumurta döllenmezse adet döneminde vücut dışına gönderilir. Bazı durumlarda, bir kadın yumurtlamak için gereken hormonları yeterince üretemez. Yumurtlama olmadığında, yumurtalıklar birçok küçük kist geliştirebilir. Bu kistler androjen adı verilen hormonları üretir. PCOS’ lu kadınlar genellikle yüksek androjen seviyelerine sahiptir. Bu da PCOS semptomlarının oluşumuna zemin hazırlar. Semptomlar arasında adet düzensizliği, akne, hirsutizm (aşırı kıllanma), erkek tipi kellik yer almaktadır.

PCOS, obezitesi olan veya PCOS’ lu annesi veya kız kardeşi olan kadınlarda daha sık görülür. Teşhisinde hormon testleri ve ultrasondan yararlanılır.

PCOS tedavisinde genellikle doğum kontrol haplarından yararlanılır. Bu PCOS’ u tedavi etmez, ancak kadınların normal adet görmelerine, erkeklik hormonu düzeylerini düşürmelerine ve sivilcelerini gidermelerine yardımcı olur.

Ayrıca, PCOS’ lu kişiler diyabet, metabolik sendrom, kalp hastalığı ve yüksek tansiyon açısından daha yüksek risk altındadır. Diyet ve yaşam tarzındaki değişikliklerle semptomların yönetilebildiği ve diğer sağlık sorunları riskinin azaltılabildiği vurgulanmaktadır.

Polikistik over sendromunda uygulanacak beslenme planı oldukça önemlidir. Vücut ağırlığının sadece yüzde 5 ila 10′ unu kaybetmek, adet döngüsünün düzenlenmesine ve PCOS semptomlarının iyileştirilmesine yardımcı olmaktadır.

Aynı zamanda PCOS’ lu kadınların yaklaşık % 70‘ inde insülin direnci görülmektedir, bu nedenle nişastalı ve şekerli yiyecekler gibi rafine karbonhidratlardan yüksek bir diyet, insülin direncini ve kilo kaybını yönetmeyi zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla PCOS’ ta beslenme tedavisinin esasını, glisemik indeksi (Gİ) yüksek karbonhidratların azaltılarak, Gİ düşük karbonhidratların arttırılması oluşturmaktadır.

Diyette posa kaynağı olan sebze, meyve ve tam tahıllı besinlerin daha çok yer alması sağlanmalıdır.

Diyetin protein içeriğinin yüksek olması,  tokluk sağlarken insülin duyarlılığını arttırmakta üreme ve endokrin işlevleri düzeltmektedir. Günlük alınan enerjinin  %15-20’si yumurta, çiğ kuruyemişler, kurubaklagiller, süt ürünleri, yağsız et ve deniz ürünleri gibi protein kaynaklarından sağlanmalıdır.

Çoklu doymamış yağ asitlerinden zengin omega-3 yağ asidinin ek olarak alınması önerilmektedir. Diyetteki çoklu doymamış yağ asitlerinin artması kontrolsüz insülin salınımını engellemektedir. Bu da androjen salınımında azalma sağlamaktadır.

Yoğurt, kefir gibi fermente ürünler tüketilmeli ve domates, lahana, zerdeçal, avokado, ceviz, zeytinyağı, yaban mersini ve çilek gibi antiinflamatuar besinler diyete dahil edilmelidir.

Magnezyum alımı arttırılmalıdır. Badem, kaju fıstığı, ıspanak ve muz magnezyum açısından zengin PCOS dostu besinlerdir.

Haftada en az 3 gün 30 dakikalık orta yoğunlukta yapılan egzersiz, PCOS’ lu kadınların kilo vermesinde, yumurtlamanın ve insülin seviyelerinin iyileşmesinde etkilidir.

Karmaşık bir hastalık olan PCOS’ un tedavisinin başarılı yürütülmesi için  “diyet,  egzersiz ve davranış değişikliği”  tedavisi olmak üzere üçlü bir programın doktor, diyetisyen ve psikologdan oluşan multidisipliner bir ekip tarafından uygulanması gerekmektedir.

 

KAYNAKLAR

Marshall, J. C., & Dunaif, A. (2012). Should all women with PCOS be treated for insulin resistance?. Fertility and sterility, 97(1), 18–22.

Lisa J. Moran, Henry Ko, Marie Misso, Kate Marsh, Manny Noakes, Mac Talbot, Meredith Frearson, Mala Thondan, Nigel Stepto, Helena J. Teede, Dietary composition in the treatment of polycystic ovary syndrome: a systematic review to inform evidence-based guidelines, Human Reproduction Update, Volume 19, Issue 5, September/October 2013, Page 432,

Cheryce L. Harrison, Catherine B. Lombard, Lisa J. Moran, Helena J. Teede, Exercise therapy in polycystic ovary syndrome: a systematic review, Human Reproduction Update, Volume 17, Issue 2, March-April 2011, Pages 171–183,

Toptaş Bıyıklı Ezgi, Şanlıer Nevin, (2013). Polikistik Over Sendromu ve Beslenme. Beslenme ve Diyet Dergisi, 41(3), 253-257.