Aspir Yağı
Aspir Yağı Nedir?
Aspir (Carthamus tinctorius L.), papatyagiller familyası üyesi bir bitkidir. Aynı zamanda yalancı safran olarak da bilinmektedir.
Devedikenini andıran bu bitki, kurağa dayanıklı olup Güney Asya, Çin, Hindistan, İran ve Mısır topraklarında çok eski zamanlardan beri yetişmektedir. Bununla birlikte, hayvan yemi olarak da kullanılmasına rağmen tüm dünyada esas olarak yağı için yetiştirilmektedir.
Aspir yağı, aspir bitkisinin tohumlarından elde edilmekte ve Geleneksel Tıpta dismenore, amenore, doğum sonrası karın ağrısı, travma sonrası şişlik ve eklem ağrısı gibi çeşitli tıbbi durumlar için geniş ölçüde kullanılmaktadır. Yerel halk arasında ise büyük ölçüde yemekleri tatlandırma ve renklendirme amaçlı kullanılır.
Aspir yağının yüksek linoleik ve yüksek oleik olmak üzere iki çeşidi mevcuttur. Piyasada daha yaygın olan aspir yağı türü, yüksek oleik türdür. Özellikle patates kızartması ve cips gibi kızarmış yiyecekler için ısıya dayanıklı yemeklik yağ olarak kullanılır. Bunun nedeni, aspir yağının; kanola yağı, fındık yağı gibi yaygın olarak kullanılan diğer yağlardan daha yüksek yaklaşık 232℃ gibi bir dumanlanma noktasına sahip olmasıdır. Yani diğer bir deyişle aspir yağının toksik dumanlar ve serbest radikaller olarak adlandırılan zararlı bileşikler oluşturduğu sıcaklığa erişmesi daha fazla zaman alır.
Aspir yağının besin değerlerine baktığımızda 1 yemek kaşığı (14 gram) aspir yağı 124 kaloridir. Tüm yağlar gibi, aspir yağında da E vitamini yüksek miktarda bulunur. Sadece 1 yemek kaşığı miktarı günlük E vitamini ihtiyacının %32’ sini karşılar. Daha da önemlisi, yağının besin değeri yüksektir ve %70 çoklu doymamış yağ asidi (yani linoleik asit), %10 tekli doymamış yağ asidi (oleik asit) ve az miktarda doymuş yağlardan oluşur. Bu sebeple antioksidan özelliklere sahip olup, bağışıklık fonksiyonunda rol oynar.
Yapılan klinik çalışmalarda, yüksek tansiyonu düşürdüğü, damarlardaki kan akışını arttırarak dokuların daha fazla oksijen almalarını sağladığı gözlenmiştir. Ancak zeytinyağı gibi diğer yağlarla karşılaştırıldığında, aspir yağının sağlıklı bir yağ olarak kullanımını destekleyen çok daha az kanıt vardır. Ayrıca bazı araştırmacılar, standart aspir yağı gibi kaynaklardan yüksek miktarda omega-6 (linoleik asit) alımının bazı sağlık sorunlarının riskine katkıda bulunabileceği konusunda uyarıyorlar.
Araştırmalar, oleik asit içeriği yüksek bitkisel yağların, trans yağ veya yüksek düzeyde doymuş yağ içerenler gibi diğer bazı yağlara sağlıklı bir alternatif olabileceğini öne sürmektedir.. Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, hindistancevizi yağı, palm yağı veya tereyağı gibi doymuş yağ oranı yüksek seçenekler yerine yüksek oleikli aspir yağını seçerek kalp hastalığı riskinizi azaltabilirsiniz.
Özetle, Bazı doymuş yağ kaynaklarının doymamış yağla değiştirilmesi kalp sağlığını desteklese de, aspir yağının zeytinyağı gibi diğer yağlardan daha üstün bir seçim olduğuna dair bir kanıt yoktur. Yine de, aspir yağı satın alıyorsanız, yüksek oleik aspir yağı aldığınızdan emin olmak için etiketi kontrol edin.
KAYNAKLAR
Delshad, E., Yousefi, M., Sasannezhad, P., Rakhshandeh, H., & Ayati, Z. (2018). Medical uses of Carthamus tinctorius L. (Safflower): a comprehensive review from Traditional Medicine to Modern Medicine. Electronic physician, 10(4), 6672–6681.
https://www.ndsu.edu/agriculture/sites/default/files/2021-05/a870.pdf
Perera, D. N., Hewavitharana, G. G., & Navaratne, S. B. (2020). Determination of Physicochemical and Functional Properties of Coconut Oil by Incorporating Bioactive Compounds in Selected Spices. Journal of lipids, 2020, 8853940.
https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/1103864/nutrients
Mani, V., Lee, S. K., Yeo, Y., & Hahn, B. S. (2020). A Metabolic Perspective and Opportunities in Pharmacologically Important Safflower. Metabolites, 10(6), 253.
https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ttae/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=58#:~:text=%C3%9Clkemizde%2C%20haspir%20(asl%C4%B1nda%20aspir%20olmas%C4%B1na,pilav%C4%B1n%20sar%C4%B1%20renkte%20olmas%C4%B1%20sa%C4%9Flanmaktad%C4%B1r.
Ruyvaran, M., Zamani, A., Mohamadian, A., Zarshenas, M. M., Eftekhari, M. H., Pourahmad, S., Abarghooei, E. F., Akbari, A., & Nimrouzi, M. (2022). Safflower (Carthamus tinctorius L.) oil could improve abdominal obesity, blood pressure, and insulin resistance in patients with metabolic syndrome: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Journal of ethnopharmacology, 282, 114590.
Taha, A.Y. Linoleic acid–good or bad for the brain? npj Sci Food 4, 1 (2020).
https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/statement-fda-commissioner-scott-gottlieb-md-new-qualified-health-claim-consuming-oils-high-levels
Huth, P. J., Fulgoni, V. L., 3rd, & Larson, B. T. (2015). A systematic review of high-oleic vegetable oil substitutions for other fats and oils on cardiovascular disease risk factors: implications for novel high-oleic soybean oils. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 6(6), 674–693.
