FODMAP Diyeti Nedir ve Kimlere Uygulanabilir?
Düşük FODMAP Diyeti Nedir?
Ne yediğimiz vücudumuz üzerinde büyük bir etkiye sahiptir ve halk arasında sindirimle ilgili sorunlar inanılmaz derecede yaygındır. Son yıllarda sindirimle ilişkili şikayetlerin giderilmesinde çok sık Düşük FODMAP diyeti karşımıza çıkmaktadır.
FODMAP nedir diye baktığımızda kelime manası, “fermente edilebilir oligo-, di- ve monosakkaritler ve polioller” şeklindedir. Bunlar kısa zincirli karbonhidratlardır ve sindirime karşı dirençlidir. Bağırsaklardan emilerek kan dolaşımına geçmek yerine, bağırsak bakterilerinin çoğunun bulunduğu bağırsağın uzak ucuna ulaşırlar. Bağırsak bakterileri daha sonra bu karbonhidratları yakıt olarak kullanır, hidrojen gazı üretir ve hassas kişilerde şişkinlik, gaz, mide ağrısı ve kabızlık gibi sindirim semptomlarına neden olur. FODMAP’ ler ayrıca bağırsağa sıvı çekerek ishale de neden olabilmektedir.
İşte bu sebeple “Düşük FODMAP diyeti” olarak adlandırılan fermente edilebilir karbonhidrat açısından düşük bir diyet protokolü uygulanmakta olup genellikle irritabl bağırsak sendromunu (IBS) ve ince bağırsaklarda aşırı bakteri çoğalmasını (SIBO) yönetmek için önerilir.
Düşük bir FODMAP diyeti karmaşıktır ve üç aşamadan oluşur (16).
Aşama 1: Kısıtlama
Bu aşama, tüm yüksek FODMAP gıdalarından kesinlikle kaçınılmasını içerir. Bu diyeti uygulayan kişiler genellikle tüm FODMAP’ lerden uzun vadede kaçınmaları gerektiğini düşünürler ancak bu aşama yalnızca 4-8 hafta sürmelidir. Bunun nedeni, FODMAP’ lerin bağırsak sağlığı için çok önemli olmasıdır. FODMAP’ ler, çok çeşitli gıdalarda değişen miktarlarda bulunur. Bazı yiyecekler sadece bir tür içerirken, diğerleri birkaç tane içerir. Düşük FODMAP diyeti protokolünde kaçınılması gereken yüksek FODMAP içerikli ürünler şunlardır:
- Meyveler: elma, elma püresi, kayısı, böğürtlen, böğürtlen, konserve meyve, kiraz, hurma, incir, şeftali, armut, karpuz
- Tatlandırıcılar: fruktoz, yüksek fruktozlu mısır şurubu, bal, maltitol, mannitol, sorbitol, ksilitol
- Süt ve süt ürünleri: dondurma, süt (inek, keçi ve koyundan elde edilen), çoğu yoğurt, yumuşak ve taze peynirler (süzme peynir, ricotta, vb.), ekşi krema, peynir altı suyu protein takviyeleri
- Sebzeler: enginar, kuşkonmaz, pancar, brokoli, Brüksel lahanası, lahana, karnabahar, rezene, sarımsak, pırasa, mantar, bamya, soğan, bezelye, arpacık
- Baklagiller: fasulye, kuru fasulye, nohut, mercimek, barbunya fasulyesi, soya fasulyesi
- Buğday ve buğday ürünleri: bisküviler, ekmek, kahvaltılık gevreklerin çoğu, krakerler, makarnalar, gofretler
- Diğer tahıllar: arpa, çavdar
- İçecekler: bira, şaraplar, meyve suları, süt, yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren alkolsüz içecekler, soya sütü
Bazı insanlar semptomlarda ilk haftada bir iyileşme fark ederken, bazılarında iyileşmeler tam 8 hafta sürer. Bu diyeti uygulayan kişilerin %75’e varan oranı, 6 hafta içinde semptomlarda iyileşme olduğunu bildirmektedir. Sindirim semptomlarından yeterince kurtulunduğunda, ikinci aşamaya ilerlenir.
Aşama 2: Yeniden Tanıtma
Bu aşama, yüksek FODMAP gıdalarının sistematik olarak yeniden verilmesini içerir. Süresi kişiden kişiye değişse de genellikle 6-10 hafta sürer. Bu aşamanın amacı iki yönlüdür:
- Hangi tür FODMAP’ leri tolere edebileceğini belirlemek
- “Eşik seviyesi” olarak da bilinen tolere edebileceği FODMAP miktarını belirlemek
Bu adımda, belirli yiyecekler küçük miktarlarda 3 gün boyunca tek tek test edilir. Her yiyeceği test ederken katı bir düşük FODMAP diyetinde kalınması ve geçiş etkilerinden kaçınmak için yenisini yeniden vermeden önce 2-3 gün beklenilmesi önerilir.
Hastanın minimum toleransını belirledikten sonra, daha büyük dozlara, artan alım sıklığına ve yüksek FODMAP gıda kombinasyonlarına karşı toleransı değerlendirilir. Ancak her testten sonra 2-3 gün ara verilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Aşama 3: Kişiselleştirme
Bu aşama aynı zamanda “modifiye düşük FODMAP diyeti” olarak da bilinir çünkü bazı FODMAP’ ler hala kısıtlanır ancak iyi tolere edilenler diyete yeniden dahil edilir. Başka bir deyişle, bu aşamada FODMAP’ lerin miktarı ve türü, 2. aşamada belirlenilen kişisel toleransa göre uyarlanır.
Düşük FODMAP diyeti ne herkese uyan tek bir yaklaşım ne de ömür boyu sürecek bir diyettir. Nihai hedef, yüksek FODMAP gıdalarını kişisel tolerans seviyelerinde yeniden sunmaktır. Diyet çeşitliliğini ve esnekliğini artırmak için bu son aşamaya ilerlemek önemlidir. Bu şekilde gelişmiş uzun vadeli uyumluluk, yaşam kalitesi ve bağırsak sağlığına ulaşmak mümkündür.
KAYNAKLAR
Bellini, M., Tonarelli, S., Nagy, A. G., Pancetti, A., Costa, F., Ricchiuti, A., de Bortoli, N., Mosca, M., Marchi, S., & Rossi, A. (2020). Low FODMAP Diet: Evidence, Doubts, and Hopes. Nutrients, 12(1), 148.
Altobelli, E., Del Negro, V., Angeletti, P. M., & Latella, G. (2017). Low-FODMAP Diet Improves Irritable Bowel Syndrome Symptoms: A Meta-Analysis. Nutrients, 9(9), 940.
Barrett J. S. (2017). How to institute the low-FODMAP diet. Journal of gastroenterology and hepatology, 32 Suppl 1, 8–10.
Catassi, G., Lionetti, E., Gatti, S., & Catassi, C. (2017). The Low FODMAP Diet: Many Question Marks for a Catchy Acronym. Nutrients, 9(3), 292.
Whelan, K., Martin, L. D., Staudacher, H. M., & Lomer, M. C. E. (2018). The low FODMAP diet in the management of irritable bowel syndrome: an evidence-based review of FODMAP restriction, reintroduction and personalisation in clinical practice. Journal of human nutrition and dietetics : the official journal of the British Dietetic Association, 31(2), 239–255.
Manning, L. P., Yao, C. K., & Biesiekierski, J. R. (2020). Therapy of IBS: Is a Low FODMAP Diet the Answer?. Frontiers in psychiatry, 11, 865.
Tuck, C., & Barrett, J. (2017). Re-challenging FODMAPs: the low FODMAP diet phase two. Journal of gastroenterology and hepatology, 32 Suppl 1, 11–15.
