Bariatri ameliyatı geçiren birey için beslenme önemli bir konudur. Hastanın beslenme programına titizlikle uyması çok önemlidir aksi takdirde hasta hedeflenen kiloya ulaşamayabilir. Hasta ilk 24 saat kesinlikle sadece sıvı odaklı beslenmeli daha sonra aşamalı olarak katı gıdaya geçmelidir. Besinleri tüketirken iyi çiğnemek çok önemlidir. Yemekler az miktarda, sık sık yenmeli, diyet proteinden zengin olmalı orta derecede yağ içermeli, besinlerin mideden bağırsağa geçişini hızlandıran basit karbonhidrat içeren (şeker ve şekerli yiyecekler gibi) ve yağ içeriği yüksek besinler tüketilmemeli, çok soğuk ve çok sıcak yiyecekler hızlı geçişi tetiklediği için yenmemeli, yemek öncesi ve sonrasında dinlenilmelidir.

Aspir Yağı Nedir?

Aspir (Carthamus tinctorius L.), papatyagiller familyası üyesi bir bitkidir. Aynı zamanda yalancı safran olarak da bilinmektedir.

Devedikenini andıran bu bitki, kurağa dayanıklı olup Güney Asya, Çin, Hindistan, İran ve Mısır topraklarında çok eski zamanlardan beri yetişmektedir. Bununla birlikte, hayvan yemi olarak da kullanılmasına rağmen tüm dünyada esas olarak yağı için yetiştirilmektedir.

Aspir yağı, aspir bitkisinin tohumlarından elde edilmekte ve Geleneksel Tıpta dismenore, amenore, doğum sonrası karın ağrısı, travma sonrası şişlik ve eklem ağrısı gibi çeşitli tıbbi durumlar için geniş ölçüde kullanılmaktadır. Yerel halk arasında ise büyük ölçüde yemekleri tatlandırma ve renklendirme amaçlı kullanılır.

Aspir yağının yüksek linoleik ve yüksek oleik olmak üzere iki çeşidi mevcuttur. Piyasada daha yaygın olan aspir yağı türü, yüksek oleik türdür. Özellikle patates kızartması ve cips gibi kızarmış yiyecekler için ısıya dayanıklı yemeklik yağ olarak kullanılır. Bunun nedeni, aspir yağının; kanola yağı, fındık yağı gibi yaygın olarak kullanılan diğer yağlardan daha yüksek yaklaşık 232℃ gibi bir dumanlanma noktasına sahip olmasıdır. Yani diğer bir deyişle aspir yağının toksik dumanlar ve serbest radikaller olarak adlandırılan zararlı bileşikler oluşturduğu sıcaklığa erişmesi daha fazla zaman alır.

Aspir yağının besin değerlerine baktığımızda 1 yemek kaşığı (14 gram) aspir yağı 124 kaloridir. Tüm yağlar gibi, aspir yağında da E vitamini yüksek miktarda bulunur. Sadece 1 yemek kaşığı miktarı günlük E vitamini ihtiyacının %32’ sini karşılar. Daha da önemlisi, yağının besin değeri yüksektir ve %70 çoklu doymamış yağ asidi (yani linoleik asit), %10 tekli doymamış yağ asidi  (oleik asit) ve az miktarda doymuş yağlardan oluşur. Bu sebeple antioksidan özelliklere sahip olup, bağışıklık fonksiyonunda rol oynar.

Yapılan klinik çalışmalarda, yüksek tansiyonu düşürdüğü, damarlardaki kan akışını arttırarak dokuların daha fazla oksijen almalarını sağladığı gözlenmiştir. Ancak zeytinyağı gibi diğer yağlarla karşılaştırıldığında, aspir yağının sağlıklı bir yağ olarak kullanımını destekleyen çok daha az kanıt vardır. Ayrıca bazı araştırmacılar, standart aspir yağı gibi kaynaklardan yüksek miktarda omega-6 (linoleik asit) alımının bazı sağlık sorunlarının riskine katkıda bulunabileceği konusunda uyarıyorlar.

Araştırmalar, oleik asit içeriği yüksek bitkisel yağların, trans yağ veya yüksek düzeyde doymuş yağ içerenler gibi diğer bazı yağlara sağlıklı bir alternatif olabileceğini öne sürmektedir.. Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, hindistancevizi yağı, palm yağı veya tereyağı gibi doymuş yağ oranı yüksek seçenekler yerine yüksek oleikli aspir yağını seçerek kalp hastalığı riskinizi azaltabilirsiniz.

Özetle, Bazı doymuş yağ kaynaklarının doymamış yağla değiştirilmesi kalp sağlığını desteklese de, aspir yağının zeytinyağı gibi diğer yağlardan daha üstün bir seçim olduğuna dair bir kanıt yoktur. Yine de, aspir yağı satın alıyorsanız, yüksek oleik aspir yağı aldığınızdan emin olmak için etiketi kontrol edin.

KAYNAKLAR

Delshad, E., Yousefi, M., Sasannezhad, P., Rakhshandeh, H., & Ayati, Z. (2018). Medical uses of Carthamus tinctorius L. (Safflower): a comprehensive review from Traditional Medicine to Modern Medicine. Electronic physician, 10(4), 6672–6681.

https://www.ndsu.edu/agriculture/sites/default/files/2021-05/a870.pdf

Cooking with Fats and Oils: Can they withstand the heat?

Perera, D. N., Hewavitharana, G. G., & Navaratne, S. B. (2020). Determination of Physicochemical and Functional Properties of Coconut Oil by Incorporating Bioactive Compounds in Selected Spices. Journal of lipids, 2020, 8853940.

https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/1103864/nutrients

Mani, V., Lee, S. K., Yeo, Y., & Hahn, B. S. (2020). A Metabolic Perspective and Opportunities in Pharmacologically Important Safflower. Metabolites, 10(6), 253.

https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ttae/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=58#:~:text=%C3%9Clkemizde%2C%20haspir%20(asl%C4%B1nda%20aspir%20olmas%C4%B1na,pilav%C4%B1n%20sar%C4%B1%20renkte%20olmas%C4%B1%20sa%C4%9Flanmaktad%C4%B1r.

Ruyvaran, M., Zamani, A., Mohamadian, A., Zarshenas, M. M., Eftekhari, M. H., Pourahmad, S., Abarghooei, E. F., Akbari, A., & Nimrouzi, M. (2022). Safflower (Carthamus tinctorius L.) oil could improve abdominal obesity, blood pressure, and insulin resistance in patients with metabolic syndrome: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Journal of ethnopharmacology, 282, 114590.

Taha, A.Y. Linoleic acid–good or bad for the brain? npj Sci Food 4, 1 (2020).

https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/statement-fda-commissioner-scott-gottlieb-md-new-qualified-health-claim-consuming-oils-high-levels

Huth, P. J., Fulgoni, V. L., 3rd, & Larson, B. T. (2015). A systematic review of high-oleic vegetable oil substitutions for other fats and oils on cardiovascular disease risk factors: implications for novel high-oleic soybean oils. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 6(6), 674–693.

Apandisit kalın bağırsak ile ince bağırsağın birleşim yerine yakın bir noktadan çekum denilen kalın bağırsağın ilk bölümüne açılan ve de kör sonlanan bir organdır.
Tam olarak görevi net olarak bilinmemektedir fakat hayatın ilk yıllarında bağırsakların savunma sisteminde etkili olabileceği düşünülmektedir.
Akut apendisit dediğimiz tablo ise apendiksin lümeninin tıkanmasına bağlı olarak gelişen inflamasyonudur.

Akut apandisit başlıca belirtilerini (Semptomları) sıralarsak;

Ağrı:Tüm apandisit hastalarında görülür, genellikle göbek çevresinde başlar ve hastalığın ilerleme hızına göre sağ alt kadrana lokalize olabilir.
İştahsızlık:Ağrıdan sonra ikinci sıklıkta görülen şikayettir (%95-100) Genellikle iyi sorgulanırsa tüm hastalarda az veya çok vardır. Genellikle ağrıdan daha önce başlamıştır.
Bulantı ve kusma:Hastaların %75-90 ında görülmektedir.
Hastanın büyük tuvaletini ve gazını yapamaması
Subfebril ateş

Akut apandisitte tanı;

Apandisit teşhisi ağırlıklı olarak rahatsızlığın öyküsü ve hastanın muayene bulgularına dayanılarak konur.
Ayrıca akut apandisite benzer, apandisitle karışabilecek tanıların elenmesi bizi apandisit tanısına yaklaştırır.
Bunlar; İdrar tahlilinin normal olması, kadın hastalıkları yönünden sorun saptanmaması gibi durumlardır. Teşhise yardımcı değerlendirmeler şunlardır; kan tahlilleri ( WBC, CRP ) ,ultrason , bilgisayarlı tomografidir.

Günümüzde akut apandisitin tedavisi cerrahidir (apandektomi). Klasik olarak açık olarak yapılabileceği gibi laparoskopik olarakda yapılabilir.

Toplum tarafından merak edilen bir kaç soruyu bu yazımızda cevaplayalım;

Çocuklarda Apandisit Belirtileri nelerdir?

Karın ağrısı, kusma ve iştahsızlık en temel yakınmalardır. Ağrı, başlangıçta göbek çevresinde olmakla birlikte bir süre sonra karnın sağ alt bölgesine yerleşir. Sürekli bir ağrı olup giderek artar.
İştah genellikle kaybolur ve birçok hastada kusma tabloya eşlik eder.

Ateş genellikle ilerlemiş tabloda bulunur ve genellikle halk arasında “patlamış apandisit” olarak bilinen perforasyon, yani iltihabın karın içine yayılması ile birliktedir.

Apandisit patlaması nedir ve tehlikelimidir?

Tıkanan ve bakterilerle enfeksiyon gelişen apandis önce şişer. Sonra dolaşım bozukluğu gelişir ve belli bir bölgesinde çürüme sonucu delinme meydana gelir. Buna apandisit patlaması (perfore apandisit) denir.
Bu çürüme ve delinme apandisit belirtileri başladıktan sonraki ilk 24 saati takiben her an olabilir. Perfore apendisit( patlamış apandisit) sonrası süreç küçük bir organın iltihabı olmaktan çıkar ve bir bağırsak delinmesi tablosu haline gelir.
Hastalar apandisit patladıktan sonra ağrıda azalma ve hatta biraz da rahatlama hisseder. Bu “yalancı iyilik hali” 4-6 saat kadar sürebilir. Sonra şikayetler kaldığı yerden artarak devam eder
İlk 24 saat içinde cerraha başvuran ve ameliyat edilen hastalar genellikle yarım saatten kısa süren bir ameliyat geçirir ve bir gün hastanede kalıp birkaç gün evde istirahat ederek olağan günlük hayatına dönebilir.
Ancak bir sebepten ameliyatı geciken ve perfore apendisit gelişen hastaların durumu zorlaşır ve tehlikeli hale gelebilir.
Bu hastaların ameliyatları daha sıkıntılıdır. Ameliyat sonrasında ise dren konup bir süre tutulması ve ek ilaç- serum tedavileri gibi daha zahmetli bir dönem yaşamaları söz konusu olabilir.

Gebe hastalarda akut apandisit tanısı nasıl konur? Anne ve bebeğini nasıl etkiler?

Gebelerde de tanı yukarda anlattığımız gibi öykü, fizik muayene ve de tetkiklerle konur. Gebelerde CT ( bilgisayarlı tomoğrafiyi) bebeğe zarar vereceği için kullanılamaz.
Multidisipliner bir yaklaşımla genel cerrahi, radyoloji ve kadın doğum uzmanlığının kontrolü altında anne ve bebeği korumaya alınır.
Akut apendisit gelişen ve geç kalınan perforasyon gelişen vakalarda anne ve bebek için hayati risk mevcuttur. Fakat ülkemiz şartlarında bu durum minimize edilmiştir.

Değerli okurumuz. Yazıma son verirken karın ağrınız olunca ağrı kesici kullanmamanız gerektiğini bunun hekim arkadaşların tanı koymada zorlanmasına sebep olduğunu ve de hayatınızı riske ettiğini sizlere hatırlatmak isterim. Sağlıklı günlerle kalınız.

Aile planlaması çiftlerin istenmeyen gebeliklerini önlemesi, istedikleri sayıda çocuğa sahibi olmaları ve doğumlar arasında olan süreye karar vermeleri için bu konuda uzman kişiler tarafından belirli bir eğitimden geçirilmeleri durumudur.

Üreme sağlığı açısından, hastalıklardan korunma, çift tedavisi gerektiren durumlar da aile planlaması hizmetleri kapsamındadır.

Her kadın doğum kontrol yöntemlerini hekimi ile karar vermelidir. Yöntemler belirlenirken eşi de yanında olmalı ve bilinçlendirilmelidir.  Doğum kontrol yöntemlerinden, doğum kontrol hapı, rahim içi araçlar (spiraller), bariyer yöntemler (kondom) en sık kullanılanlardır.

Aile planlaması uygulamaları olan toplumlar gelişmişlik sıralamasında üst sıralarda yer almaktadırlar. Planlanmış bir toplum daha emin adımlarla gelişmektedir.

İşçi sağlığı ve iş güvenliği ülke ekonomisini daha ileriye taşıyacak önemli parametrelerdir. Kötü ve sağlıksız beslenen işçilerin sağlığı bozulur, performansları düşer dolayısı ile verimlilik azalır, iş kazaları artar. Bu nedenle işçilerin yaptıkları işe göre beslenmeleri gerekmektedir.

İşçilerin kurum ve/veya kendileri tarafından sağlanabilecek beslenmelerine ilişkin öneriler

Güneş altında çalışan veya röntgen ışınlarına maruz kalan işçiler A vitaminin  ön maddesi olan karotenden zengin (havuç, kıvırcık, marul, domates) meyve ve sebzeleri tüketmelidirler.

İş yükü ağır olan işçiler terleme ile su, tuz, azot kaybederler bu durum protein eksiliğine yol açmaktadır. Bu nedenle kas kütlesi kaybını önlemek için proteinden yeterli beslenmek gerekmektedir.

Çay molalarında kaliteli ve sağlıklı bir ara öğün tüketemi performansı arttırmaktadır ve iş kazalarının önüne geçmektedir.

Çok soğuk/sıcak ortamlarda çalışan işçilerin enerji alım değer artmaktadır. Örneğin 30 derecenin üzerinde her 1 derecelik artış enerji gereksinimini %5 arttırmaktadır.

Öğünlerdeki karbonhidratın kaliteli ve  yeterli olması glikojen depolarının istenilen seviyede olmasını sağlamaktadır. Dolayısı ile verimlilik ve çalışma gücü artmaktadır.

Sıvı tüketimine katkı sağlamak için taze meyve suyu, ayran, bitki çayları, gibi içeceklere yer verilmelidir.

ADET DÜZENSİZLİĞİ NEDİR?

Adet döngüsü, kadının her ay gebe kalmaya hazırlandığı bir süreçtir. Ortalama 28 günde bir bazı hormonların etkisiyle rahmin iç yüzeyini oluşturan endometrium tabakası, olası bir gebeliğe hazırlık için kalınlaşır ve kan damarlarında artış gösterir. Bir gebelik olmaması halinde bir sonraki aya yeniden hazırlanabilmek için dökülür ve bir miktar kanama gerçekleşir. Bu kanamaya adet veya regl adı verilmektedir.

Adet döngüsü, adetin ilk gününden başlayıp bir sonraki kanama başlangıcına kadar olan süre olarak hesaplanmaktadır. Bu sürenin 21 ila 35 gün arasında olması beklenmektedir. Eğer bu sürenin dışında ara kanamalar veya aşırı kanama oluyor ise bu durum adet düzensizliği olarak kabul edilmektedir.

Yeni adet görmeye başlayan veya menopoza yaklaşılan dönemde bazı hormonel değişimlerden dolayı gelişen adet düzensizlikleri normal olarak kabul edilebilir. Hekim tarafından bu durum kontrol edildikten sonra kabul edilemeyen durumlar için tedavi düzenlenilmelidir.

ADET DÜZENSİZLİĞİNİN NEDENLERİ NELERDİR?

Adet düzensizliğinin farklı nedenleri olabilir;
Stres faktörü adet düzenini etkileyebilir. Öyle ki, adetin gecikmesi veya aşırı kanama gibi durumlar ortaya çıkabilmektedir.
Ani kilo kaybı veya kilo alımı hormonel dengeyi değiştireceğinden adet düzensizliğine neden olabilir.

Adet düzensizliğinde ara kanamaların sebebi yumurtlama esnasında hormon seviyesindeki düşüş olabilmektedir. Bu düşüşe bağlı olarak endometrium dokusu hormon desteğini kaybeder ve kanamalara sebep olabilir.

Çeşitli tedaviler için kullanılan hormonel ilaçlar, miyom, polip veya kistler, enfeksiyonel durumlar adet düzensizliğine neden olabilmektedir.

ADET DÜZENSİZLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

-Adet döngüsünün 21 günden kısa veya 35 günden uzun olması

-Baş dönmesi, kansızlık, sürekli yorgunluk

-Kansızlık

-Aşırı kanama

-Ağrı, kramp

-Sık adet görme

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Sorunun kaynağına göre hekim tarafından tedavi planlanmalıdır. İlk olarak jineonkolojik muayene, ultrason ve diğer tetkikler yapılmalıdır.

-Hormonel dengesizlik nedeniyle düzensizlik söz konusu ise hormon düzenleyici ilaçlar ile tedavi edilebilmektedir.

-Eğer polip benzeri organik bir yapıdan kaynaklı ise histereskopi denilen aletle rahim incelenir ve hekim tarafından gerekli görülen patolojik bölge temizlenebilmektedir.

Vajina, kas ve bağ dokudan oluşan bir yapıdır. Yaşın ilerlemesi, doğum, genetik, gebelik gibi durumlar vajinanın genişlemesine sebep olabilmektedir. Özellikle zor doğumlarda doğumun uzun sürmesi ve bebeğin çatıya inmemesi gibi durumlarda kas ve bağ dokuda yırtılmalar meydana gelebilir ve vajinal genişleme riski artabilmektedir. Bu durumda cinsel ilişkide partneri hissetmede sorunlar oluşabilir ve ilişki sırasında rahatsız edici sesler oluşabilmektedir. Bu durumlarda vajinoplasti operasyonu ile şikayetlerden kurtulmak mümkündür.

VAJİNOPLASTİ NEDİR?

Vajinoplasti, vajina daraltma veya vajina sıkılaştırma olarak da bilinmektedir. Vajinanın deformasyona uğraması sonucu jinekoloji uzmanları tarafından, iç genital bölgeye yönelik yapılan estetik bir operasyondur. Bu operasyonda amaç vajinanın istenilen şekilde onarımını sağlamaktadır.

Vajinoplasti, rekonstruktif olarak bilinen, yeniden onarım ameliyatları arasında da sayılabilmektedir. Vajinal kasların zayıflamasıyla ortaya çıkan bu genişleme durumuna, ilerleyen süreçlerde vajinal gaz çıkarma veya idrar kaçırma gibi durumlar eşlik edebilir. Vajinoplasti operasyonları bu problemlerin de önüne geçmektedir.

Vajinoplastiye ihtiyaç duyan hastalar sadece doğum yapmış olan kişiler değildir. Vajinal yaşlanma da hastanın sadece biyolojik yaşından ibaret değildir. Genetik, deformasyona olan yatkınlıkta etkilidir. Vajina genişlemesinin getirdiği gaz ve idrar kaçırma gibi problemler yüzünden hastalar günlük hayatlarında güçlük çekerler. Gaz ve idrar kaçırmayı tetikleyici hareketlerden uzak durmaya çalışırlar. Spor yapmak, ağırlık kaldırmak, hapşırmak, hatta kahkaha atmak bile bu tetikleyici hareketler arasındadır. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğu zaman, vajinoplasti ameliyatının hastaların hayatını büyük ölçüde kolaylaştırdığı ortaya çıkmaktadır.

Vajinoplasti ortalama 1-2 saat süren bir operasyondur ve kişi için istenilen ölçülerde vajina daraltılır. Operasyon sonrası hasta 1 gece müşahede altında tutulur ve doktor gözetimine alınır. Herhangi bir sorun olmaması halinde taburcu edilir.